Dan Vojske Srbije

U znak sećanja na početak Drugog srbskog ustanka 23. aprila 1815. godine danas se obeležava Dan Vojske Srbije. Iako vojnički nije značajan, Drugi srbski ustanak označio je prekretnicu u formiranju moderne srpske države, a time i vojske.

Dogovor koji je posle kraćih sukoba postigao Miloš Obrenović označio je početak dugotrajne borbe za stvaranje srpske države, prvo autonomne, a zatim i nezavisne.

Jedna od prvih institucija koja je nastala u Srbiji posle Drugog srbskog ustanka bila je vojska.

Začeci formiranja vojnih jedinica sežu u period od 1830. do 1836. godine, a prvi zakon o vojsci donet je 1838. godine i zvao se "Zakon o ustrojstvu garnizonog vojinstva".

Prvi oficiri školovani su u Rusiji, a vojska je organizovana po uzoru na rusku carsku vojsku, a veliki uticaj imale su francuska i nemačka vojna misao.

Značajan uspon vojska je u Srbiji doživela u vreme Kneza Mihaila Obrenovića, ali se prema mišljenjima istoričara najveće promene dešavaju posle rata sa Turskom 1876-1877. i Bugarskom 1885. godine.

Srpske vojskovođe 1876. godine

Usvojena je pruska, odnosno nemačka vojna taktika, a uvedena je obimnija i učestalija vojna obuka i povećan broj aktivnih oficira.

Istoričari smatraju da je nemačka taktika pokretnog ratovanja sa podsticenjem inicijative nižih oficira i slobodom manevrisanja manjih jedinica, bila je presudna u pobedama srpske vojske u balkanskim i Prvom svetskom ratu.

Prilikom proboja Solunskog fronta na primer, srbska pešadija je napredovala brže od francuske konjice.

Nastankom Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. godine srbska vojske se utopila u novu, a oficiri srpske vojske činili su značajnu većinu u oficirskom koru nove vojske.

Srbska vojska na Solunskom frontu

Zanimljivo je da je jugoslovenska kraljevska vojska u međuratnom periodu u potpunosti napustila taktiku, komandovanje pa i organizaciju srpske vojske.

Vojska Srbije ponovo je "nastala" u maju 2006. godine, kada je Crna Gora posle referenduma istupila iz Državne zajednice.

Iako je Dan vojske najvažniji vojni praznik u istoriji Srbije s početka 19. veka, odnosno početaka Drugog srbskog ustanka, Vojska Srbije danas neguje tradiciju i vojsku drugih država čiji je deo bila.

Nekoliko kasarni i dalje nosi imena narodnih heroja i partizanskih boraca iz Drugog svetskog rata, a mnogi zvanični dani jedinica, ustanova, rodova i vojnih službi vezuju se za period Kraljevine Jugoslavije, Narodnooslobodilačke borbe 1941-1945. i Jugoslovensku narodnu armiju.

Svi dani vojske

Naša vojska je jedna od retkih oružanih formacija u Evropi koja je kroz istoriju često menjala svoj najvažniji praznik.

U vreme Kneževine i Kraljevine Srbije, kao i Kraljevine SHS i Jugoslavije nije obeležavan dan vojske.

Jugoslovenska narodna armija je od 1946. godine svoj praznik obeležavala u znak sećanja na Prvu proletersku brigadu koja je formirana 21. decembra 1941, a stupila u borbu 22. decembra 1941. godine i bila je prva organizovana partizanska vojna formacija.

Kao praznik je 1946. i 1947. godine proslavljan 21. decembar, a onda od 1948. godine, pomeren na 22. decembar.

Slučajno ili ne, to se dogodilo baš u godini kada je došlo do Rezolucije Informbiroa i sukoba Tita i Staljina, Jugoslavije i Sovjetskog saveza, a zanimljivo je da je 21. decembar bio i rođendan Josifa Staljina.

Pripadnici Vojske Srbije

Dan JNA obeležen je poslednji put 1991. godine, jer je 1992. godine nastala nova formacija Vojska Jugoslavije, koja je dobila i novi praznik.

Dan Vojske Jugoslavije obeležavan je 16. juna u znak sećanja na sklapanje vojnog sporazuma Kneževine Srbije i Kneževine Crne Gore o zajedničkom ratu protiv Turske 1876. godine, posle kojeg su obe zemlje dobile međunarodno priznatu nezavisnost.

Ovaj praznik je obeležavan do 2006. godine, kada je posle referenduma u Crnoj Gori prestala da postoji Država zajednica Srbije i Crne Gore.

Za novi praznik vojska je uzela početak Prvog srbskog ustanka 15. februar, što se poklapa sa Danom državnosti Srbije i datum donošenja prvog ustava u 19. veku.

Dan Vojske Srbije se proslavljao 15. februara od 2007, a 2012. godine je praznik pomeren na 23. april, odnosno dan početka Drugog srbskog ustanka.

Za Dan Vojske Srbije dele se odlikovanja, nagrađuju najbolji pripadnici vojske i održavaju svečanosti u jedinicama i ustanovama VS.

Već dugi niz godina vojska u gradovima Srbije obeležava svoj dan, a ove godine svečanost će biti organizovana 9. maja u Zrenjaninu i tom prilikom održaće se defile vojnih jedinica.

Goran Janićević,
RTS